قدس آنلاین- با خروج آمریکا از برجام و تأیید بازگشت تحریم‌های یکجانبه از سوی دونالد ترامپ، کارشناسان اقتصادی کاهش صادرات نفت ایران در ماه‌های آینده را پیش بینی می کنند. در این خصوص پرسش این است که آیا این کاهش صادرات، بر روی اقتصاد ایران تأثیر آشکاری خواهد گذاشت یا جایگزین‌های دیگری وجود دارد؟
هر چند تا دریافت تصویر روشن از اقدام‌های اتحادیه اروپا و همراهی پنج کشور دیگر مذاکره کننده با ایران باید منتظر ماند، اما اگر کشورهای اروپایی بر سر منافع خود با ایالات متحده به نقطه مشترک هم برسند، باید گفت باز هم جایی برای نگرانی وجود ندارد.
به عبارتی ایران در رنکینگ اقتصاد جهانی در جایگاه ۱۷ قراردارد و این یعنی درآمد سرانه ملی در جمهوری اسلامی فقط از نفت تأمین نمی‌شود و ظرفیت‌های گسترده‌ای در کشور وجود دارد که دولت باید از آن استفاده کند.
بر اساس این گزارش، تحلیلگران اقتصادی معتقدند که توسعه همکاری‌های دو جانبه و چند جانبه بویژه بازار ۳۵۰ میلیون نفری اکو از طریق همکاری با ازبکستان، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان، پاکستان و ترکیه و توسعه معاملات دو جانبه با عراق و دیگر همسایگان می‌تواند در این عرصه گره گشا باشد. این عده معتقدند که از سویی نظم بخشیدن به برگشت ارز صادرات غیرنفتی به کشور و استفاده از آن در سرمایه گذاری و توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی قادر به پوشش بخش عمده‌ای از کاهش درآمدهای نفتی است، ضمن اینکه باید گفت کشورهایی مثل ژاپن، هند و کره بدون نفت مراحل توسعه را پشت سر گذاشته و مبنای کارشان را بر دریافت مالیات واقعی قرار داده‌اند.
با اعمال تحریم حتی اگر اروپایی‌ها نیز با ترامپ همکاری نکنند، فروش نفت ایران کاهش پیدا می‌کند که با توجه به درآمد ۵۰ میلیارد دلاری امسال که در سخنان چندی قبل روحانی بود، حدود ۲۰ میلیارد دلار کسری درآمد نفتی داریم و در عوض خروج ایران از برخی بازارها به افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش قیمت می‌انجامد که می‌تواند بخش مناسبی از کمبود درآمد نفت را جبران کند چیزی که قبل از برجام هم وجود داشت و باعث شد نفت تا بشکه‌ای حدود ۱۰۰ دلار نیز پیش برود.  

■ دو سیاست کلی برای مقابله با تحریم نفتی 
عماد رفیعی کارشناس ارشد نفت در گفت و گو با خبرنگار ما با اشاره به تأثیر خروج آمریکا از برجام بر روی صنعت نفت دنیا بویژه عربستان و آمریکا می‌گوید: بیرون رفتن ترامپ از برنامه اقدام مشترک و جدی شدن تحریم‌های نفتی ایران، موجب رشد قیمت جهانی آن خواهد شد.
وی با بیان اینکه در سیاستی که پیش می‌گیریم ابتدا باید راهکار کوتاه مدت برای خنثی کردن تحریم ها، ارتباط بهتر با مشتریان شرق آسیا و اروپا برای دور زدن تحریم‌ها و فروش نفت خام داشته باشیم، تأکید می‌کند: اما سیاست بلند مدت، که ‌ای کاش از سال ۹۱ پیش گرفته بودیم بحث خود کفا شدن در صنایع پایین دست نفت و گاز یعنی توسعه ظرفیت پالایشگاهی و پتروشیمی کشور و جلوگیری از خام فروشی نفت و داشتن یک دیپلماسی قوی در صادرات گاز است که ما تاکنون برعکس رفتار کرده‌ایم.
وی برای مقابله بلند مدت با تحریم‌ها دو سیاست کلی را پیشنهاد می‌دهد یکی توسعه صنایع پایین دستی نفت و گاز به صورتی که حتی یک بشکه نفت برای خام فروشی نداشته باشیم و دوم بحث پیمان‌های پولی دو جانبه و حل کردن مبادلات مالی بدون احتیاج به دلار است، اگر این دو سیاست را پیش بگیریم خنثی سازی تحریم‌ها برای ما اتفاق خواهد افتاد.  
این کارشناس ارشد نفتی با اشاره به اینکه طبق استاندارد جهانی طی سه سال می‌توانیم پتروپالایشگاه بسازیم و ظرفیت پالایش کشور را دو برابر کنیم توضیح می‌دهد: اکنون حدود ۴ میلیون بشکه تولید نفت خام داریم که نیمی از آن را در داخل پالایش می‌کنیم و ۵۰ درصد آن را صادر می‌کنیم که احتمالا بعد از این اتفاق یعنی خروج آمریکا ممکن است در بخش صادرات مشکلات جزئی داشته باشیم. حالا اگر این مقدار را به فراورده‌های سوختی مثل گازوئیل، بنزین و سوخت جت و صنایع پایین دستی پتروشیمی تبدیل کنیم، به این صورت با مشتریان متنوع و محموله‌های خرد مواجه خواهیم شد که مشکلی برای بازاریابی ندارند. بویژه اینکه کشورهای همسایه ما بشدت به این محصولات احتیاج دارند.

■ حرکت به سمت دیپلماسی گازی 
رفیعی با اشاره به اینکه تمام کشورهای همسایه ایران غیر از ترکمنستان و قطراحتیاج به گاز طبیعی دارند، تصریح می‌کند: با رشد تولید گاز طبیعی در پارس جنوبی، راهکار دیگر صادرات گاز از طریق خط لوله است و وابستگی که صادرات گاز طبیعی می‌تواند برای همسایگان ما ایجاد کند به حدی است که می‌تواند شبیه سال ۹۱ کاری کند که خود آمریکا این نوع تبادل تجاری را برای ما و کشوری مثل ترکیه مستثنی کند.
عضو انجمن مهندسان نفت ایران با اشاره به اینکه تحریم فعلی شبیه اتفاقی است که ۶۵ سال پیش در زمان خروج ایران از قرارداد دارسی با انگلیس افتاد، توضیح می‌دهد: آن زمان هم انگلستان هشت شرکت بزرگ نفتی دنیا را وادار کرد که ما را تحریم کنند؛ ایران تنها پالایشگاه آبادان را داشت که با تولید ۶۰۰ هزار تن حدود ۳۰۰ هزار بشکه ظرفیت پالایش (مشابه اکنون که ۵۰ درصد از ۴ میلیون بشکه نفت تولیدی صادر و ۲ میلیون پالایش می‌شود) کار را پیش می‌برد و این همان بازی است که ۶۵ سال پیش به خاطر خودکفا نبودن ما کشور را با مشکلات جدی مواجه کرد. اکنون هم با همان تاکتیک می‌خواهند ما را با مسائل مختلف درگیر کنند، که با دو برنامه برای خودکفایی و قطع وابستگی به پول نفت می‌توانیم این تحریم‌ها را خنثی کنیم.  
وی تأکید می‌کند: به هیچ عنوان نباید پول نفت را داخل اقتصاد جاری کشور کنیم، بلکه باید مانند نروژ باشیم که با اینکه دارای نفت و گاز است، اما به نفرین منابع نفت دچار نشده است، چون پول نفت را به هزینه جاری دولت اختصاص نداده، بلکه آن را صرف سرمایه گذاری برای تولید و رشد همه جانبه فناوری‌های نوین در صنعت کرده است.  
وی می‌گوید: هم اکنون تشدید تحریم‌ها با یک تأخیر زمانی رخ خواهد داد تا تکلیف اروپا مشخص شود، این فرصت مغتنمی است تا با کاهش تدریجی صادرات، به توسعه ظرفیت پالایشگاهی که سه سال طول می‌کشد بپردازیم و هر مقدار از فروش نفت کاسته می‌شود بر ظرفیت پالایش ما افزوده شود تا به هیچ عنوان تولید کشور در نفت نیز کاسته نشود.

■ برنامه‌های ضد تحریم آماده است
دبیر کمیسیون انرژی مجلس هم در گفت و گو با خبرنگار ما تأکید می‌کند که مجلس و دولت نه تنها برای خروج ازبرجام بلکه حتی برای وضعیت‌های بدتر از این هم برنامه‌های از پیش تعیین شده در دستور کار خودشان داشتند. کوروش کرم پور تصریح می‌کند: حتی اگر کشورهای اروپایی هم بخواهند راه آمریکا را بروند همانند آنچه در طول ۴۰ سال گذشته نسبت به ایران انجام دادند ما برای آن هم برنامه داریم. وی با اشاره به اینکه به توانمندی‌های درون کشور تکیه داریم، بر اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تأکید کرده و می‌گوید: با جرئت می‌توان گفت که در حوزه اقتصاد مقاومتی ودر بخش‌های مختلف مانند انرژی، صادرات و واردات و تولید ثروت و ارز هیچ مشکلی نخواهیم داشت.
وی معتقد است که کاهش درآمد ارزی تأثیر چندانی بر نحوه اداره کشور نخواهد داشت، بلکه بر اساس نظر کارشناسی این کاهش صادرات و عرضه نفت به نفع کشور ما نیز خواهد بود.
وی کاهش هزینه‌های دولت بویژه بودجه جاری، شفاف سازی بودجه، تسهیل مراودات با کشورهای دوست وهمپیمان در قالب پیمان‌های پولی، جلوگیری از قاچاق و واردات بی ضابطه و توجه به تولید داخلی و لزوم مصرف کالای ایرانی را از جمله راهکارهایی دانست که با قطع وابستگی به نفت به طور جدی پیگیری خواهد شد.